Baarmoedermyoom (vleesboom, fibroom)

Vleesbomen verschillen in grootte en groeisnelheid, maar ook in de plek waar ze zich voordoen. Op basis van die locatie onderscheiden we drie soorten vleesbomen:

• Het Intramuraal myoom groeit in de spierwand van de baarmoeder en is de meest voorkomende vleesboom.
• Het Subsereus myoom groeit vlak onder het slijmvlies aan de buitenkant van de baarmoederwand. De groei is alleen naar buiten gericht. Het kan zelfs zover groeien dat het alleen nog met een steeltje aan de baarmoedermond verbonden is en als een bijna losse vorm de buikholte insteekt. Deze vleesbomen kunnen rond het steeltje draaien wat ernstige pijn veroorzaakt.
• Het Submuceus myoom groeit onder het slijmvlies van de binnenkant van de baarmoederwand en kan dus de baarmoederholte in groeien. Hierdoor kan de vorm en grootte van de baarmoederholte veranderen.

Het is vrij onduidelijk waardoor een vleesboom ontstaat. Wel is ontdekt dat ze met name groeien bij een hoge oestrogeenspiegel in het bloed. Oestrogenen zijn vrouwelijke geslachtshormonen die worden aangemaakt in de eierstokken. Daardoor komen vleesbomen relatief vaak voor, maar gelukkig meestal zonder problemen op te leveren. Veel vrouwen van boven de dertig jaar hebben één of meer vleesbomen. Zodra de eierstokken weinig oestrogenen aanmaken, vooral na de menopauze, verdwijnen de vleesbomen bijna altijd vanzelf. De spierweefselgezwellen zijn in de meeste gevallen goedaardig. Alleen als een vleesboom erg snel groeit, kan dit duiden op een kwaadaardige tumor.

Vrouwen kunnen door vleesbomen heel wisselende klachten hebben. De meesten hebben zelfs helemaal geen klachten. Dit hangt onder andere af van de plaats en omvang van de vleesboom.

Plaats van de vleesboom

De plaats is van belang als een vleesboom een ander orgaan in de weg zit. Drukt het bijvoorbeeld op de blaas, dan kan het zorgen dat een vrouw veel moet plassen. Als het op de endeldarm drukt, kan het pijn bij geslachtsgemeenschap veroorzaken. Een grote vleesboom kan rugklachten of buikpijn veroorzaken.

Soort vleesboom

Ook het soort vleesboom bepaalt de mate waarin verschijnselen optreden. Zo hoeven subsereuze myomen (die vlak onder het slijmvlies aan de buitenkant van de baarmoeder groeien) helemaal geen klachten te geven. Submuceuze myomen daarentegen (die onder het slijmvlies aan de binnenkant van de baarmoeder groeien) veroorzaken eerder klachten. Ze kunnen al bij een gering formaat bloedverlies veroorzaken. Intramurale myomen (die in spierwand van de baarmoeder groeien) zorgen voor hevig bloedverlies.

Een vleesboom die naar de buitenkant van de baarmoeder groeit (een subsereus myoom) kan zo groeien dat het alleen nog maar met een steeltje aan de baarmoeder vastzit. Zo'n gesteeld myoom kan om de eigen as gaan draaien. Als deze dan niet vanzelf terugdraait, kan het weefsel afsterven doordat de bloedvaten worden afgekneld. Dit veroorzaakt een heel zware buikpijn en moet geopereerd worden. Ook andere vleesbomen kunnen pijnaanvallen veroorzaken, als ze zo groot zijn geworden dat ze de bloedvoorziening hinderen.

De meeste vleesbomen veroorzaken geen problemen. Ze worden vaak bij toeval ontdekt tijdens een inwendig onderzoek. De arts merkt dan dat de baarmoeder vergroot is of bobbelig aanvoelt. Om de diagnose van een vleesboom te bevestigen, is nader onderzoek nodig, vaak een echo. Dit kan ook een vaginale echo zijn, waarbij een staafje met tastknop tot de baarmoeder wordt ingebracht om de baarmoeder en eierstokken te bekijken. Een vaginale echo is nodig als de vleesbomen nog erg klein zijn of onderin de baarmoeder groeien.

Een ander onderzoek is de curettage. Hierbij wordt de baarmoeder alleen betast, niet bekeken. Onregelmatigheden wijzen op vleesbomen. Door het verwijderen van een beetje baarmoederslijmvlies kunnen ook bepaalde vleesbomen ontdekt worden (submuceuse myomen, die aan de binnenkant van de baarmoeder groeien).

Met een laparoscopie wordt een buisje ingebracht in de buikholte om de inwendige geslachtsorganen te bekijken. Of een arts brengt onder plaatselijke verdoving een 'hysteroscoop' in in de baarmoeder, om deze van naderbij te bestuderen. Bij een vruchtbaarheidsonderzoek kan contrastvloeistof in de baarmoeder worden gegoten, dat er via de eileiders weer uitloopt. Er wordt dan een foto gemaakt (hysterosalpingografie) om verklevingen te ontdekken, maar ook onregelmatigheden en verdikkingen die wijzen op een vleesboom.

Vleesbomen zijn goedaardige spierknobbels, maar als ze klachten veroorzaken (meestal menstruatieproblemen) kan het raadzaam zijn ze weg te halen. Behalve medicijnen kunnen operaties helpen om vleesbomen te verwijderen. De zwaarte van de operatie is afhankelijk van de grootte en de dieptegroei in de spierwand. Hoe dieper de vleesboom in de spierwand zit, hoe moeilijker de operatie. Vleesbomen die buiten de baarmoeder groeien, zijn relatief makkelijker te opereren.

Operatie bij kleine of grote vleesbomen

Het soort operatie hangt af van de plek van de vleesbomen. Bij een hysteroscopie wordt een buisje (hysteroscoop) in de baarmoeder gebracht waar doorheen kleine operatie-instrumenten passen om de vleesbomen weg te snijden. Bij grote vleesbomen is een uterusextirpatie een oplossing. Hierbij wordt de baarmoeder verwijderd. Dit is alleen een optie als de vrouw geen kinderwens meer heeft. Meestal is deze operatie mogelijk via de vagina, dus zonder litteken in de buik. Bij een te grote baarmoeder is een operatie via de buikwand nodig.

Tweede operatie

Vaak wordt maar een deel van de vleesboom weggehaald en is een tweede operatie nodig. Dat komt doordat een wond ontstaat waarbij bloedvaten openliggen. Bloed en wondvocht in de baarmoederholte gaat gedeeltelijk via deze vaten de bloedbaan in. Als er zo te veel vocht in het bloed komt, is dat een grote belasting voor het hart die het rond moet pompen. Soms wordt tijdens de operatie al duidelijk dat er wel erg veel bloedverlies is en wordt de operatie gestopt. Slechts zelden is hiervoor een bloedtransfusie noodzakelijk.

Als de vleesboom verwijderd is, kan tijdelijk een ballon met vocht in de baarmoeder gebracht worden (een 'ballonkatheter'). Deze wordt na een dag verwijderd. De ballon drukt bloedende vaatjes aan de binnenzijde van de baarmoeder dicht. Dit kan een kramperig gevoel in de onderbuik geven. Uit de opening van de katheter, die via de vagina naar buiten komt, kan bloed komen.

Uterus-embolisatie

Het is ook mogelijk om een vleesboom te verwijderen door middel van uterus-embolisatie. Bij een uterus-embolisatie wordt er een klein sneetje in de lies gemaakt. Via de liesader gaat de arts met een klein slangetje naar het bloedvat dat de vleesboom van bloed voorziet. Vervolgens worden er kleine plastic of gelatine korreltjes via het slangetje in het bloedvat gebracht. Het bloedvat wordt door de korreltjes afgesloten en de vleesboom krijgt geen bloed meer. Na verloop van tijd verschrompelt de vleesboom.

Een uterus-embolisatie gebeurt onder plaatselijke verdoving, duurt ongeveer één uur en je blijft naderhand in het ziekenhuis ter observatie. Deze behandeling van vleesbomen veroorzaakt de eerste acht uur meestal pijn, krampen en misselijkheid.

Medicatie

Een operatie is niet de enige oplossing bij een vleesboom die problemen oplevert. Er bestaat een aantal medicijnen, die worden voorgeschreven afhankelijk van de aard van de klachten. Bijvoorbeeld medicijnen die de eventuele heftige bloedingen stoppen of medicijnen die de groei van de vleesbomen stoppen.

Ook zijn er medicijnen (LH RH-agonisten) die ze moeten laten slinken. Dit soort medicijnen bevat een stof die de aanmaak en afgifte van oestrogenen blokkeert. Wanneer er geen oestrogenen gemaakt en afgegeven worden, komt de patiënt tijdelijk in een soort menopauze, met alle mogelijke overgangsklachten van dien.

Opereren zonder snijden met MR-HIFU

Naast een operatie of medicatie is er nog een andere behandeloptie voor vleesbomen waarbij niet gesneden hoeft te worden en één behandeling vaak voldoende is. Deze behandeling heet MR-HIFU wat een afkorting is voor MRI-gestuurde High Intensity Focused Ultrasound en werkt met geluidsgolven. Door deze geluidsgolven te bundelen wordt de vleesboom verhit. Dit is vergelijkbaar met het bundelen van zonnestralen door een vergrootglas om zo een vuurtje te maken. Met het verhitten van een vleesboom sterven de cellen af. Hierdoor krimpt de vleesboom en geeft deze minder klachten. De geluidsgolven kunnen door de huid en andere weefsels heen. Je hebt dus geen operatie nodig en krijgt dus geen litteken. MR-HIFU behandeling duurt ongeveer drie tot vier uur en gebeurt onder narcose. Aan het einde van de dag mag je weer naar huis en in de meeste gevallen kun je na enkele dagen de normale dagelijkse bezigheden weer oppakken. Er zijn al vele gevallen beschreven waarbij vrouwen zwanger worden na een MR-HIFU behandeling.

Deze behandeling is nog relatief nieuw en wordt sinds 2004 uitgevoerd in Amerika. Inmiddels zijn er wereldwijd enkele duizenden patiënten behandeld.