1. Startpagina SZF
  2. Gezondheidsencyclopedie
  3. C
  4. Coma

Coma

Wat is coma?

Coma is een toestand van sterk gedaald of geheel opgeheven bewustzijn. Dit bewustzijnsverlies zorgt ervoor dat de comateuze patiënt zijn ogen niet opent, niet spreekt en niet beweegt. Ook vitale functies van het lichaam, zoals de ademhalings-, bloeddruk- en temperatuurregulatie kunnen aangedaan zijn. Coma lijkt in eerste instantie op een diepe slaap, maar onderscheidt zich daarvan doordat het niet mogelijk is om gewekt te worden.

Er zijn verschillende gradaties van bewustzijnsdaling die worden beschreven aan de hand van de zogenaamde Glasgow Coma Scale. Met deze schaal wordt aan de hand van de reactie op prikkels bepaald hoe diep het bewustzijn is gedaald. Het gaat dan om het wel of niet kunnen openen van de ogen, het wel of niet spreken en de mate van bewegen na toediening van verschillende prikkels. Hoe lager deze score, des te lager is het bewustzijn.

Vegetatieve toestand

Sommige mensen openen na enkele weken hun ogen, zonder dat ze echt wakker worden. Je spreekt dan van een vegetatieve toestand. De patiënt heeft zijn ogen open en lijkt soms zelfs rond te kijken, ademt zelfstandig, kan grimassen, kan geluiden en enkele bewegingen maken en heeft een dag-nachtritme. De patiënt is zich hier echter in zijn geheel niet bewust van en het is niet mogelijk om contact te maken. Vegetatieve toestand wordt ook wel coma vigil genoemd.

Kunstmatige coma

Soms is het noodzakelijk om iemand kunstmatig in coma te brengen. Dit gebeurt om de hersenen rust te geven om te herstellen, bijvoorbeeld bij hersenletsel na een ongeluk. De lichaamstemperatuur van de patiënt wordt dan sterk verlaagd om het lichaam als het ware stop te zetten zodat het beschadigde weefsel tijd krijgt om rustig te herstellen. Je kunt kunstmatige coma zien als een extreme vorm van verdoving.

Hersendood

Hersendood is een zeer diepe toestand van coma waarbij alle functies van de hersenen zijn uitgevallen. Om de patiënt in leven te houden moeten alle hersenfuncties kunstmatig worden gehandhaafd, wat gezien de afwezige kans op herstel zinloos is.

Coma kent verschillende mogelijke oorzaken. Alle oorzaken hangen samen met een verstoring van de werking van de hersenen. De meest voorkomende oorzaken zijn:

• Een verhoogde druk in de hersenen door een hersenbloeding, -infarct, -tumor of -kneuzing.
• Een infectie van het hersenweefsel (encefalitis) of het vlies om de hersenen heen (meningitis).
• Stofwisselingsstoornissen zoals ontregelde diabetes. (hyperglycemisch/hypoglycemisch coma), nierfalen of leverfalen.
• Zuurstoftekort door hartstilstand of na bijna-verdrinking.
• Vergiftiging door drugs, medicijnen of alcohol (bekend van het zogenaamde comadrinken of comazuipen).

Coma lijkt op een diepe slaap, zonder dat de patiënt wakker te maken is. Er kunnen geen reacties worden uitgelokt met prikkels zoals aanspreken of pijn. Ook de ademhaling, bloeddruk en temperatuur kunnen verstoord zijn. Het is dan ook noodzakelijk om deze vitale functies kunstmatig te handhaven.

Als iemand in een comateuze, bewusteloze toestand wordt binnengebracht, zal de arts zich allereerst richten op het ademhalingspatroon, de lichaamshouding en de stand en wijdte van de pupillen. Ook zal hij nagaan in hoeverre de pupillen reageren op licht en wordt bloed afgenomen. Door middel van bloedonderzoek kan worden bepaald of de coma door een overdosis van drugs of alcohol is veroorzaakt. Vervolgens wordt de diepte van de coma bepaald door responsen op verschillende prikkels. Door tegen de patiënten te praten en hem pijnprikkels in het gezicht of nagelbed te geven kan de mate van bewustzijn worden bepaald. Tot slot zal – als de patiënt stabiel is – een MRI- en CT-scan worden gedaan om te bepalen wat de hersenschade is.

Er bestaat geen genezende behandeling van coma. Alle behandelingen die worden gegeven, zijn gericht op het wegnemen van de oorzaak van de coma en ondersteuning van de lichaamsfuncties. Zo wordt de patiënt kunstmatig beademd, worden de hartslag, temperatuur en bloeddruk bewaakt en wordt er vocht en voeding toegediend via een infuus of sonde. De effectiviteit van behandeling met elektrische stimulatie en medicatie die op de signaaloverdracht in de hersenen werkt, is nog niet goed onderzocht.

Er is een enorm verschil in prognose per persoon als het om coma gaat. De meeste mensen komen binnen enkele dagen tot weken weer bij bewustzijn. Wanneer de coma langer dan een maand duurt, spreek je van een langdurig coma. Patiënten die binnen een week of 5 niet wakker zijn geworden, komen vaak te overlijden. Gebeurt dat niet, dan kan iemand in vegetatieve toestand raken. Iemand kan dan geleidelijk weer bij bewustzijn komen, overlijden of jarenlang in vegetatieve staat blijven. Ook de coma zelf kan soms jaren duren. Er zijn enkele gevallen bekend waarin patiënten na zeer lange tijd weer ontwaakten uit hun coma. Dit zijn echter uitzonderingen; hoe langer de periode van verlaagd bewustzijn duurt, des te lager is de kans op herstel.

Ook na het wakker worden vanuit een coma zijn er tal van gevolgen of restverschijnselen waar mensen mee te maken kunnen krijgen. Deze zijn deels afhankelijk van de oorzaak van het coma. Voorbeelden van mogelijke restverschijnselen zijn:

• Spierspasmen
• Uitval van spiergroepen
• Taal- en spraakstoornissen, zoals afasie
• Geheugenproblemen, zoals vergeetachtigheid
• Coördinatiestoornissen
• Verminderde aandacht en concentratie
• Psychiatrische problemen en karakterveranderingen

Het leven na een coma gaat dus vaak gepaard met blijvende invaliditeit en vergt intensieve revalidatie.
.