1. Startpagina SZF
  2. Gezondheidsencyclopedie
  3. H
  4. Hyperventilatie

Hyperventilatie

Wat is hyperventilatie?

In het kort:

  • Hyperventilatie is een versnelde ademhaling.
  • Er bestaan twee vormen: acute hyperventilatie en chronische hyperventilatie.
  • De oorzaken van acute hyperventilatie zijn onder andere angst- en paniekaanvallen of te hoge inspanning.
  • Acute hyperventilatie staat ook bekend als een hyperventilatie-aanval.
  • Oorzaken voor chronische hyperventilatie zijn stress, spanningen en psychische druk.
  • Chronische hyperventilatie gaat niet aanvalsgewijs zoals bij acute hyperventilatie, maar de verstoring in de ademhaling houdt een langere tijd aan.
  • De symptomen van (chronische) hyperventilatie zijn: heel snel en heel diep ademhalen, het gevoel hebben dat je stikt, duizeligheid en misselijkheid.
  • Tips bij hyperventilatie kunnen zijn: kalm blijven, hyperventilatie-oefeningen doen en ademen in een plastic of papieren zak. Dit kan helpen om hyperventileren te stoppen.
  • Als je de hyperventilatie zelf onder controle krijgt, hoef je met hyperventilatieklachten niet voor behandeling naar de huisarts te gaan.

Over hyperventilatie

Hyperventilatie betekent ‘versnelde ademhaling’. Een normaal volwassen persoon haalt ongeveer tien keer per minuut adem. Wanneer je meer dan twintig keer per minuut adem haalt, is er sprake van hyperventilatie. Bij inspanning versnelt de ademhaling. Dit is normaal. Het lichaam heeft dan ook meer zuurstof nodig en moet ook meer CO2 (koolzuurgas) afvoeren.

De ademhaling is bedoeld om zuurstof op te nemen, zodat dit door het bloed naar de organen getransporteerd wordt. Zuurstof wordt door het lijf omgezet in CO2. CO2 adem wordt weer uitgeademd. Bij hyperventilatie wordt er teveel CO2 uitgeademd en teveel zuurstof opgenomen. Dit zorgt voor een verstoring in het zuur base evenwicht in je lichaam, omdat CO2 een zuur gas is. Je wordt alkalotisch. In het zuur-base evenwicht is er een balans tussen zuren en basen. Als je te veel zuren kwijtraakt, door bijvoorbeeld braken, word je erg basisch, ook wel alkalotisch. In verhouding heb je dan meer basen in je bloed dan zuren. Hetzelfde geldt als je te veel zuur uitademt zoals CO2.

Door de verstoring van het CO2-gehalte tijdens het hyperventileren vernauwen de bloedvaten zich, waardoor zuurstof moeilijker de organen bereikt zoals hersenen en andere lichaamsdelen. Daardoor kun je bijvoorbeeld duizelig of misselijk worden.

Chronische hyperventilatie of een hyperventilatie-aanval (acute hyperventilatie)

Er bestaan twee vormen van hyperventilatie, chronische hyperventilatie en acute hyperventilatie (of hyperventilatie-aanval). Een acute hyperventilatie-aanval is het meest bekend. Je begint dan heel snel en heel diep adem te halen en je hebt het gevoel dat je stikt.

Chronische hyperventilatie is minder bekend, maar komt veel vaker voor. Bij deze vorm is de ademhaling voor een langere periode versneld. Vaak ben je je er niet van bewust dat je chronisch hyperventileert. Hier kom je pas achter als je met klachten naar je huisarts gaat.

Een acute hyperventilatie-aanval kan worden veroorzaakt door:

  • Angst- of paniekaanvallen
  • Te hoge inspanning

Acidose. Hyperventileren is een effectieve manier om te zorgen dat het zuur base evenwicht in het lichaam herstelt. Als je hyperventileert adem je veel CO2 uit en wordt je alkalotisch. Dat kan fijn zijn, als er een oorzaak is dat het lijf al zuur geworden is (acidose). Denk aan COPD of andere longproblemen. Hier hoef je niet zelf over na te denken, dat regelt het lichaam zelf.

Zeker als je nog nooit eerder een acute hyperventilatie-aanval hebt gehad, kun je er behoorlijk van schrikken. Het gevoel dat je geen lucht meer krijgt kan voor nog meer angst zorgen, waardoor je nog meer gaat hyperventileren. Oorzaken voor chronische hyperventilatie zijn:

  • Stress en spanningen
  • Psychische druk

Als je chronische hyperventilatie hebt, kan een plotselinge verhoging van stress of een schrikreactie gemakkelijk een acute hyperventilatie-aanval uitlokken.

De symptomen van hyperventilatie verschillen voor de acute en chronische variant.

Symptomen van een acute hyperventilatie aanval

Een hyperventilatie-aanval herken je aan:

  • Heel snel en heel diep ademhalen
  • Het gevoel hebben dat je stikt
  • Duizeligheid
  • Misselijkheid
  • Tintelingen rond de lippen
  • Pijn in je buik of op je borst
  • Hartkloppingen
  • Soms zelfs flauwvallen

Chronische hyperventilatie symptomen zijn veelal gelijk aan de symptomen van een acute hyperventilatie-aanval, maar zijn minder hevig van aard. Vanwege een langduriger bestaand zuurstoftekort kunnen de volgende symptomen aanwezig zijn:

  • Vermoeidheid en lusteloosheid
  • Gespannenheid
  • Concentratie- en geheugenproblemen
  • Spijsverteringsproblemen

Om vast te stellen of de symptomen zoals bijvoorbeeld hartkloppingen, duizeligheid en vermoeidheid door hyperventilatie komen, kun je een hyperventilatietest krijgen. Een ander woord voor hyperventilatietest is hyperventilatieprovocatietest. Tijdens deze hyperventilatietest krijg je een knijpertje op je neus zodat je alleen door je mond kan ademen en een mondstuk in de mond. Dat mondstuk zit vast aan een apparaat wat alle meetuitslagen weergeeft, zoals de ademsnelheid en hoeveel CO2 je uitademt. Het onderzoek duurt ongeveer een half uur en doorgaans ervaren mensen het niet als vervelend.

De meeste voorkomende oorzaken van hyperventilatie zijn stress en spanning. Het is belangrijk na te gaan waarom er zoveel stress en spanning is en dit te bestrijden. Soms kan hiervoor hulp nodig zijn. Ook als je klachten hebt die lijken op hyperventilatie, maar je weet niet zeker of het ook hyperventilatie is, kun je het beste naar de huisarts gaan. Er zijn geen medicijnen die hyperventilatie tegengaan.

  • Blijf kalm. Met angst of paniek houd je de hyperventilatie alleen maar in stand. Je stikt niet, ook al voelt het misschien wel zo.
  • Adem in drie seconden in door de neus en in zes seconden weer uit door de mond. Je kunt het beste via je buik ademhalen, waarbij je buik op en neer gaat tijdens in- en uitademing.
  • Adem door een plastic of papieren zak. Op die manier adem je de uitgeademde lucht weer opnieuw in. In deze lucht zit meer CO2, waardoor de balans tussen CO2 en zuurstof hersteld wordt. Ook zijn er kleine hulpmiddelen bij de apotheek te koop die hetzelfde effect hebben als een plastic zak, in de vorm van een cassette.
  • Bij aanhoudende of terugkerende klachten, neem contact op met de huisarts.

Hyperventilatie oefeningen

Bij chronische hyperventilatie kunnen verschillende oefeningen helpen de achterliggende oorzaak weg te nemen. Hierbij kan je denken aan oefeningen die stress verminderen. Daarnaast kan ook hier de ademhalingsoefening van drie tellen inademen en zes tellen uitademen goed werken. Als je de oefening regelmatig doet, wordt het vanzelf een gewoonte om zo te ademen. Als het je niet zelf lukt kan je huisarts je doorverwijzen naar een fysiotherapeut voor ademhalingsoefeningen of een psycholoog om je te leren met stress om te gaan.