1. Startpagina SZF
  2. Gezondheidsencyclopedie
  3. J
  4. Jetlag

Jetlag

Wat is een jetlag?

Een jetlag is een verstoring van je normale slaap-waakritme en ontstaat wanneer je op reis gaat en daarbij verschillende tijdszones passeert. De verschijnselen van een jetlag kunnen zo hevig zijn, dat ze het plezier van een vakantie of het nut van een zakenreis behoorlijk kunnen belemmeren. Doorgaans hebben mensen die oostwaarts reizen ('met de tijd mee') meer last van jetlags dan mensen die westwaarts reizen. Dit komt, omdat je tijd verliest als je naar het oosten reist, je dag wordt daardoor korter. Vliegen naar het noorden of zuiden heeft geen gevolgen voor je slaap-waakritme, aangezien je geen tijdszones passeert. Wel kun je dan last hebben van de vermoeidheidsverschijnselen veroorzaakt door een langdurige vlucht, beperkte ruimte, etcetera.

Kleine kinderen hebben gewoonlijk minder last van jetlags, omdat hun bioritme nog niet zo vast is ingesteld als bij volwassenen. Uiteraard spelen ook individuele factoren een rol: mensen die zich gemakkelijk aanpassen en onregelmatiger leven, hebben vaak minder last van jetlagverschijnselen.

De belangrijkste oorzaak van een jetlag is het passeren van tijdszones. Onze biologische klok raakt hierdoor van slag en het kan dagen duren voordat dit ritme weer hersteld is. De biologische klok regelt ons slaapwaakritme en de aanpassing van hormoonspiegels gedurende een 24-uurs ritme. Het bioritme heeft ongeveer een dag nodig om zich aan te passen aan een uur tijdsverschil.

Naast ontregeling van het bioritme is er nog een aantal factoren van invloed:

  • Je lichamelijke conditie
  • Wat je eet en drinkt
  • Hoeveelheid maaltijden tijdens het reizen
  • Omgeving

Ben je voor de vlucht al moe, opgewonden of gestresst, dan ben je vatbaarder voor een jetlag. Alcohol heeft in de lucht een sterkere uitwerking dan op de grond, waardoor je eerder het risico loopt met een kater uit het vliegtuig te stappen. Ook de veelvuldige maaltijden kunnen bijdragen aan een jetlag: niet alleen heeft je lichaam deze bij de vlucht inbegrepen maaltijden niet altijd nodig, door de beperkte ruimte en het gebrek aan bewegingsmogelijkheid in het vliegtuig kun je last krijgen van maag- en darmproblemen. Ten slotte speelt het feit dat je je voor lange tijd in een kleine cabine bevindt een rol. De druk in de cabine en de droge atmosfeer kunnen klachten veroorzaken als hoofdpijn, een droge huid en keel. Ook ben je door de besloten ruimte van de cabine en de nabijheid van veel andere mensen vatbaarder voor bijvoorbeeld griep, verkoudheid en hoesten.

De klachten die je kunt hebben bij een jetlag zijn:

  • Vermoeidheid
  • Moeite met slapen
  • Prikkelbaarheid
  • Concentratiestoornissen
  • Een verward gevoel
  • Maag- en darmklachten
  • Uitdroging
  • Opgezette benen en voeten

Probeer na de vlucht je dag- en nachtritme zo snel mogelijk aan te passen aan de plaats van bestemming. Je andere lichaamsfuncties zullen zich dan ook snel aanpassen. Eet en drink de eerste dagen op regelmatige tijdstippen, zodat het bioritme tot rust komt.

Reken er niet op dat je je eventuele slaaptekort onderweg wel inhaalt, want het tegendeel blijkt vaak waar te zijn. Je kunt je bloedcirculatie ook stimuleren door eenvoudige oefeningetjes te doen in je vliegtuigstoel, zoals het ronddraaien van je enkels, je knieën naar je hoofd brengen en draaien van je hoofd. Sommige luchtvaartmaatschappijen geven hierover voorlichting voorafgaand aan de vlucht. Als het tijdens langere tussenstops mogelijk is om het vliegtuig te verlaten en/of een douche te nemen, profiteer dan van deze mogelijkheden om je spieren soepel te houden en je bloedsomloop te stimuleren.

Tips bij een jetlag richten zich meer op het voorkomen ervan, dan op de behandeling:

  • Zorg dat je goed uitgerust aan je vlucht begint
  • Begin ontspannen aan de vlucht door bagage en dergelijke goed op orde te hebben
  • Stel je horloge aan het begin van de vlucht al in op de plaatselijke tijd van bestemming
  • Drink voldoende tijdens de vlucht, bij voorkeur water
  • Vermijd alcohol en cafeïne, deze stoffen verergeren de jetlag
  • Strek af en toe je benen door het gangpad af te lopen om je bloedsomloop te bevorderen

Om een jetlag te voorkomen, kan melatonine gebruikt worden. Dit natuurlijke slaapmiddel bestaat uit een hormoon dat je lichaam zelf ook aanmaakt. Wanneer je het inneemt vlak voor de nacht, helpt het je gemakkelijker in slaap te komen en om beter door te slapen.