Klompvoet

Een klompvoet ontstaat tijdens de ontwikkeling van de baby in de baarmoeder. Vaak is de aandoening ook al te zien op prenatale echo’s. De aandoening begint net onder de knie. De pezen en spieren in het onderbeen zijn namelijk anders aangelegd bij een baby met klompvoeten. Onder andere de achillespees (de pees tussen de kuitspier en het hielbot) is te kort.

De precieze oorzaak van klompvoeten is niet bekend, maar het is wel duidelijk dat erfelijke factoren een rol spelen. Soms lijkt het alsof een baby een klompvoet heeft doordat de voet in een ongebruikelijke houding heeft gezeten in de baarmoeder. Dit wordt een functionele klompvoet genoemd en is niet hetzelfde als een echte klompvoet, waarbij er een afwijking is in de voetbotten, kuitspieren en pezen.

Bij een klompvoet is er sprake van vier zichtbare afwijkingen:

• De voet is hol
• De voet is omlaag gekanteld (in spitsstand)
• De voet en hiel staan naar binnen gericht
• De voorvoet is naar binnen en achter gericht

Deze afwijkingen zorgen ervoor dat de voet niet in de juiste positie staat. Zonder behandeling kan de voet niet op een normale manier gebruikt worden.

Een klompvoet is in de meeste gevallen een goed te behandelen afwijking De behandeling is gebaseerd op de Ponseti-methode, waarbij de voet in een juiste positie wordt geforceerd door deze herhaaldelijk te gipsen. De behandeling wordt gestart vlak na de geboorte (het liefst binnen 48 uur) en duurt gewoonlijk tot het kind vier jaar oud wordt. Bij meer dan negentig procent van de kinderen wordt een klompvoet goed verholpen. Zij kunnen normaal lopen, sporten en normale schoenen dragen. Wel is de klompvoet vaak iets kleiner en de kuit iets dunner dan bij het andere been.

De behandeling bestaat uit vier fases:

• Gipsen
• Tenotomie (doorsnijden van de achillespees)
• Het dragen van een brace
• Jaarlijkse controle

Klompvoet corrigeren met gips

De behandeling start zo snel mogelijk na de geboorte met het gipsen van de klompvoet in een aangepaste positie. De orthopeed draait de voet zodanig dat deze meer naar buiten en naar voren gericht staat, waarna de gipsverbandmeester er gips omheen doet, zodat de voet in die positie blijft staan. Het been wordt ingegipst vanaf de voet tot de lies. Na enkele dagen wordt het gipsverband vervangen door een volgend gips, waarbij de positie van de voet en het onderbeen weer iets verder richting de goede positie worden gebracht. Meestal duurt deze fase ongeveer drie weken.

Tenotomie (doorsnijden van de achillespees)

Een van de kenmerken van een klompvoet is een te korte en slecht rekbare achillespees. Iemand met een te korte achillespees kan met zijn tenen niet goed naar de neus wijzen. Dit verhindert je onder andere bij het lopen. Daarom wordt de achillespees bij baby’s met een klompvoet onder plaatselijke verdoving doorgesneden. De hiel kan dan meer naar beneden gebracht worden en de tenen meer naar boven. In deze hoek wordt het voetje voor de laatste keer ingegipst gedurende drie weken. In die tijd geneest de achillespees vanzelf en blijft er van de ingreep slechts een klein litteken over achterop de enkel.

Het dragen van brace

Ongeveer twee maanden na de geboorte en de start van de behandeling staan de voeten zodanig in positie dat er geen gips meer nodig is. Om ervoor te zorgen dat de voet deze goede positie niet verliest, moet het kind totdat hij of zij vier jaar oud is een brace dragen. De brace ziet eruit als een plaat waarop twee schoentjes zijn bevestigd op schouderbreedte. De schoentjes kunnen zodanig worden gedraaid dat de voet op de juiste manier in positie gezet wordt: naar buiten gedraaid met de tenen lichtelijk omhoog. De brace moet de eerste drie maanden fulltime gedragen worden, daarna alleen tijdens het slapen (zowel ’s nachts als tijdens dutjes overdag). Zo kan het kind gewoon leren bewegen, spelen en lopen. Het kind krijgt regelmatig nieuwe schoenen voor de brace, gebaseerd op de groei.

Controle

Vanaf het moment dat het kind vier jaar oud wordt, is hij of zij in principe klaar met de behandeling. Wel moet het kind dan op controle blijven komen zolang hij of zij in de groei is. Eerst vindt er elke paar maanden controle plaats, later jaarlijks. Zo houdt de orthopeed in de gaten of de voet goed in positie blijft staan.

Operatie

Indien bovenstaande behandeling niet voldoende resultaat oplevert of wanneer de voet niet goed in positie blijft staan, kan de orthopedisch chirurg een operatie uitvoeren. Hierbij wordt een van de pezen uit het onderbeen verplaatst van de binnenkant van de voet naar het midden van de voet. Dit is een kleine operatie met kleine kans op complicaties. Ook is het soms nodig om opnieuw een tenotomie uit te voeren omdat de achillespees nog niet lang genoeg is.

Behandeling klompvoet op latere leeftijd/bij volwassenen

Het vroeg behandelen van een klompvoet geeft over het algemeen goede resultaten. Mensen bij wie de klompvoet onvoldoende behandeld is op jonge leeftijd kunnen echter nog veel last houden van hun klompvoet in het dagelijks leven. Vooral op latere leeftijd kan een klompvoet in combinatie met artrose of artritis erg vervelend zijn. Orthopedische schoenen kunnen dan soms een uitkomst bieden. Ook fysiotherapie kan helpen en wordt veel toegepast bij zowel jongeren als ouderen met een klompvoet.