Prikkelbare darm syndroom (PDS, Spastische darm, Irritable bowel syndrome, IBS)

De oorzaak van het prikkelbare darm syndroom is onbekend, maar wetenschappers vermoeden dat PDS te maken heeft met het stofje serotonine in je lichaam. Serotonine is een stofje dat een rol speelt in het samentrekken van je spieren (contracties). Bij PDS is er een stoornis in het samentrekken van je darmspieren, waardoor je darm te heftig reageert op voedsel, inspanning en hormoonwisselingen.

Daarnaast denken wetenschappers dat er bij PDS-patiënten niet alleen sprake is van abnormale verwerking van prikkels in het maag-darmkanaal, maar ook in de hersenen. Hierdoor ervaren mensen met PDS eerder pijn in het maag-darmkanaal dan andere mensen.

Tot slot bestaat het vermoeden dat PDS ontstaat als gevolg van een darminfectie, bijvoorbeeld door een voedselvergiftiging. Mensen geven bij de huisarts namelijk vaak aan dat hun darmklachten begonnen zijn na een darminfectie. Er is echter nog aanvullend onderzoek nodig om dit met zekerheid vast te stellen.

Hoewel de oorzaak van PDS onduidelijk is, zijn er wel een aantal factoren die een rol kunnen spelen bij het ontstaan van de klachten:

• Angst en stress. Angst en stress zijn geen oorzaken van een spastische darm, maar kunnen wel je klachten verergeren.
• Door een voedselallergie kunnen je klachten erger worden, omdat het de spierbeweging in je dikke darm verstoort, waardoor je last krijgt van klachten als buikpijn en buikkrampen. Echter is een allergie op zich geen reden tot PDS, het kan alleen de klachten erger maken.
• Er zijn twee keer zoveel vrouwen als mannen die last hebben van een prikkelbare darm.
• Jongvolwassenen hebben veel last van het spastische darm syndroom en vaak verdwijnen de klachten aan de darmen vanzelf wanneer de middelbare leeftijd bereikt wordt.

Om de diagnose prikkelbare darm syndroom te stellen zal de specialist vragen stellen over je klachten en over de voorgeschiedenis ervan. Verder zal een lichamelijk onderzoek gedaan worden. In sommige gevallen zal de arts een laboratoriumtest nodig vinden om zekerheid te krijgen.

Ook kan het voorkomen dat er nog een aanvullend onderzoek nodig is, zoals een ontlastingsonderzoek of een scopie (coloscopie of gastroscopie). Bij een scopie bekijkt de arts je darmen van binnen via een flexibele slang met een camera op het uiteinde (via de anus of via de mond). Als uit de onderzoeken blijkt dat er verder geen afwijkingen zijn, dan is vrijwel zeker dat je te maken hebt met een prikkelbare darm. Soms wordt wel eens gedacht dat de klachten voortkomen uit een psychisch probleem. Dit is lang niet altijd het geval.

PDS is in principe een chronische aandoening, maar de klachten kunnen per persoon wisselen. Er wordt onderscheid gemaakt tussen drie typen PDS met verschillende hoofdklachten:

• PDS-C. Bij deze vorm van het prikkelbare darm syndroom heb je voornamelijk last van constipatie, oftewel verstopping.
• PDS-D. Hierbij heb je last van PDS met voornamelijk (chronische) diarree.
• PDS-M. Dit staat voor mixed type. Hierbij heb je afwisselend last van diarree en verstopping.

Bij alle vormen zijn de belangrijkste symptomen van PDS:

• Buikpijn (continu of afwisselend)
• (Buik)krampen
• Een opgeblazen gevoel
• Winderigheid
• Stoelgangproblemen (diarree of juist verstopping)
• Onregelmatige stoelgang (meerdere keren per dag of minder dan drie keer per week)
• Abnormale vorm van ontlasting (harde keutels of juist waterige of slijmerige ontlasting)
• De buikpijn is meestal erg zeurend met pijnlijke krampaanvallen. Deze kramp verergert vaak na het eten en vermindert als je naar het toilet bent geweest. Ook heb je vaak halverwege een maaltijd al het gevoel dat je vol zit.

Als je aan PDS lijdt, heb je soms ook last klachten buiten de darm. Andere symptomen van het prikkelbare darm syndroom zijn:

• Maagproblemen (zoals misselijkheid en brandend maagzuur)
• Blaasproblemen
• Fibromyalgie
• Pijn bij het vrijen
• Rugpijn
• Hoofdpijn

Het prikkelbare darm syndroom kan je leven erg beïnvloeden. Door de klachten van PDS kun je je verhinderd voelen in je dagelijks leven om te doen wat je wilt of moet doen. Daarom kunnen ook mentale klachten zoals vermoeidheid, onzekerheid of zelfs depressieve gevoelens ontstaan.

Het kan zijn dat je klachten in bepaalde periodes toenemen. Bijvoorbeeld als je het erg druk hebt of veel stress ervaart. Maar de klachten kunnen soms ook een hele periode wegblijven.

Als je last hebt van aanhoudende darmklachten, is het verstandig om naar de huisarts te gaan. Hij kan dan vaststellen of jouw klachten veroorzaakt worden door een spastische darm. Soms is aanvullend onderzoek nodig om andere aandoeningen uit te sluiten. Je huisarts verwijst je dan door naar een maag-darm-leverarts (MDL-arts) of een internist in het ziekenhuis.

Medicijnen

PDS kan niet genezen worden met medicijnen, maar medicijnen kunnen wel je klachten verminderen. Het effect van medicijnen bij PDS is meestal gering. De medicijnen die meestal voorgeschreven worden zijn erop gericht om je stoelgang te verbeteren, de pijn te bestrijden of een combinatie hiervan. Soms wordt het medicijn mebeverine gebruikt om darmkrampen te verminderen.

Therapieën

De klachten van PDS-patiënten kunnen in sommige gevallen verminderd worden door hypnotherapie of bekkenbodemfysiotherapie. Bij hypnotherapie leer je onder hypnose je darmen positief te beïnvloeden, terwijl je bij bekkenbodemfysiotherapie fysiek te werk gaat. Je leert namelijk om je bekkenbodemspieren te trainen, omdat PDS-klachten veroorzaakt kunnen worden door problemen met je bekkenbodemspieren.

Psycholoog

Tegenwoordig zien we vaak dat het prikkelbare darm syndroom door artsen wordt afgedaan als een psychische aandoening. Dat staat een gerichte aanpak in de weg. Prikkelbare darm syndroom heeft veel aanwijsbare en gegronde fysieke klachten. Na de diagnose prikkelbare darm syndroom is slechts een doorverwijzing naar een psycholoog niet geschikt als (enige) behandelmethode. Met een doorverwijzing naar een maag-darm-leverarts wordt vaak meer bereikt. Een psycholoog kan je wel goed helpen om met eventuele mentale klachten door PDS te leren omgaan.

Om de klachten bij PDS te verminderen kun je zelf de volgende maatregelen nemen:

• Eet gezond, gevarieerd en vezelrijk
• Drink voldoende
• Zorg voor voldoende beweging
• Vermijd stress
• Stop met roken
• Probeer eventueel probiotica (goedaardige darmbacteriën). Het is nog onvoldoende bewezen dat probiotica helpen tegen PDS-klachten, al lijken ze bij sommige mensen wel wat verlichting te geven
• Neem pepermuntoliecapsules. Er bestaat wetenschappelijk bewijs dat dit de klachten van PDS kan verminderen.

FODMAP-dieet

Mensen die last hebben van een spastische darm ervaren dat bepaalde voedingsmiddelen, bijvoorbeeld kool, ui, koolzuur, melkproducten en suiker meer klachten geven. Het is niet wetenschappelijk bewezen dat het vermijden van bepaalde voedingsmiddelen de klachten vermindert, maar proberen kan geen kwaad. Schrijf eens op wat je eet en hoe erg de klachten na de maaltijd waren. Wellicht weet je een ideaal patroon te ontwikkelen waarin je de voedingsmiddelen die klachten geven kunt vermijden. Het weglaten en herintroduceren van bepaalde voedingsmiddelen waarbij gekeken wordt of klachten (weer) verergeren noemen we het FODMAP-dieet. Het beste resultaat behaal je onder begeleiding van een diëtist, bovendien loop je onder begeleiding minder risico op vitaminetekorten.