Rusteloze benen

Het is niet bekend wat de precieze oorzaak van rusteloze benen is. Wel is bekend dat de oorzaak niet in de benen ligt, maar in de hersenen. Er zijn een aantal factoren die de kans op rusteloze benen kunnen vergroten:

• Erfelijkheid. In ongeveer de helft van de gevallen zit het hebben van rusteloze benen in de familie.
• Leeftijd. Na je 45^ste heb je meer kans om rusteloze benen te krijgen.
• Zwangerschap. Zwangere vrouwen zijn vaak wel bekend met dit probleem.
• Een tekort aan foliumzuur, ijzer of vitamine B12.
• Verschillende chronische aandoeningen, zoals: diabetes, nierziekten, reuma of schildklieraandoeningen.
• Bepaalde medicijnen, zoals: antidepressiva en medicijnen tegen misselijkheid of allergieën.

Je kunt rusteloze benen herkennen aan het feit dat je in rust een vervelend gevoel in je onderbenen ervaart:

• Dit gevoel wordt vaak beschreven als kriebelend, tintelend, branderig of onrustig.
• Het gevoel gaat alleen maar weg als je je benen beweegt. Je hebt ook het gevoel dat je je benen moet bewegen.
• Meestal heb je er 's avonds of ’s nachts het meest last van.
• Soms is het zo erg dat je er 's nachts niet van kan slapen of veel wakker wordt. Ook kun je in je slaap je benen gaan bewegen, waardoor je niet goed uitgerust wakker wordt.

Gevolgen

De gevolgen van rusteloze benen moet je niet onderschatten. Het vervelende gevoel in je benen leidt je af van je dagelijkse werkzaamheden. En als je door je rusteloze benen 's nachts wakker wordt gehouden, kun je je overdag enorm vermoeid voelen. Er zijn mensen die zo vermoeid raken dat ze overdag zomaar in slaap vallen.

Diagnose

Om de diagnose rusteloze benen te bevestigen kan een slaaponderzoek volgen waarbij wordt geobserveerd hoe je je tijdens je slaap gedraagt. Maak je rare, plotselinge bewegingen? Of lig je rustig op je zij te ronken? Zo’n slaaponderzoek, ook wel polygrafie genoemd, kan zowel thuis of in een speciale slaapkliniek plaatsvinden. Bij het onderzoek worden meerdere lichaamsfuncties gemeten terwijl je slaapt:

• Hartactie/polsslag
• Borst-buikademhaling
• Mond-neusademhaling
• Bepaling van zuurstofgehalte in je bloed

Ook worden de bewegingen die je maakt, geregistreerd. Verder zal worden nagegaan of je ook nog aan onderliggende aandoeningen lijdt, die mogelijk de rusteloze benen veroorzaken. Tot slot zal ook de symptomen waar je overdag last van hebt, worden meegenomen om de uiteindelijke diagnose te stellen.

Rusteloze benen en Periodic Limb Movement Disorder (PMLD)

Rusteloze benen gaan vaak samen met Periodic Limb Movement Disorder (PMLD). 80% procent van de mensen met RLS heeft ook met PLMD te maken. Bij PLMD maken je benen (of armen) opeens bewegingen, terwijl je slaapt. Soms zijn deze bewegingen minimaal, alleen je grote teen gaat op en neer. Het kan echter ook zijn dat je hele been omhoog schiet. In hoeverre je last hebt van deze nachtelijke bewegingen verschilt per persoon. De één slaapt gewoon verder en wordt door de partner erop gewezen dat hij of zij onrustige bewegingen maakt tijdens de slaap. Een ander kan daarentegen heel de nacht wakker worden gehouden door de plotselinge stuiptrekkingen. Hierdoor kun je doodvermoeid uit de nacht komen, wat weer een negatief effect heeft op je gemoedstoestand overdag.

Als de rusteloze benen veroorzaakt worden door een andere aandoening of door een vitamine- of mineralengebrek, dan zal je arts deze eerst behandelen. Wanneer medicijnen de veroorzaker zijn, kan besloten worden om het gebruik van de medicijnen af te bouwen. Dit wordt altijd in overleg met je arts gedaan.

Zelfhulpmiddelen bij rusteloze benen

Mensen met rusteloze benen zijn erg vindingrijk als het gaat om het zoeken naar een geschikte behandeling voor rusteloze benen. Met huis-, tuin-,en keukenmethodes wordt geprobeerd om het irriterende gevoel in de benen weg te nemen. Warme en koude voetenbaden en rekoefeningen zijn daar enkele voorbeelden. Als de klachten niet verdwijnen, kun je ter behandeling medicijnen voorgeschreven krijgen. Ook kun je zelf enkele maatregelen nemen die de klachten verminderen. Hierover lees je hieronder meer.

Medicijnen bij rusteloze benen

Als je ondanks de zelfhulpmiddelen last blijft houden van rusteloze benen, kan je arts je medicijnen voorschrijven. Van de meeste medicijnen is niet bekend hoe ze precies werken, maar de klachten kunnen er door verminderen.

Dopamine

Dopamine is een stof die er voor zorgt dat een zenuwprikkel in een bepaald deel van het zenuwcentrum voor de fijne bewegingen wordt doorgegeven. Medicijnen die dopamine bevatten of in de hersenen worden omgezet tot dopamine, versterken of remmen zo'n prikkel af. Deze middelen worden ook voor de ziekte van Parkinson ingezet. Er wordt gestart met een lage dosering die langzaam opgevoerd kan worden. Bijwerkingen van dit soort medicijnen, zoals misselijkheid, hoofdpijn en zelfs een verergering van de klachten komen regelmatig voor.

Benzodiazepinen

Deze middelen verdoven het centrale zenuwstelsel. De zenuwprikkel naar de spieren wordt als het ware afgeremd, waardoor er geen spierspanning optreedt. Dat betekent dat de grootste vermoeidheid kan worden tegengegaan, omdat je dan wél kunt slapen. Een lastig gevolg kan sufheid en soms verwardheid zijn. Benzodiazepinen worden ook wel voor epilepsie ingezet.

Opiaten

Bij een ernstigere vorm van het rusteloze benensyndroom worden wel opiaten ingezet. Het zijn pijnstillende en verdovende middelen. Door het slikken van opiaten worden spieren samengetrokken van bijvoorbeeld de maag, de darmen en de urinebuizen. Daardoor kan verstopping ontstaan. Soms is het daarom raadzaam tegelijkertijd laxeermiddelen te nemen. Door opiaten kan ook misselijkheid, duizeligheid en hoofdpijn optreden.

Anticonvulsiemiddelen

Wie met name overdag last heeft van het nare gevoel in de benen, krijgt soms deze middelen voorgeschreven. De stof waaruit dit medicijn is samengesteld, beïnvloedt de neurotransmitter gamma-aminoboterzuur (gaba). Het komt er op neer dat de werking van deze transmitter wordt afgeremd, waardoor het nare gevoel in de benen afneemt en bovendien de drang tot bewegen vermindert. Het kan echter duizeligheid, vermoeidheid, een grotere eetlust en evenwichtsstoornissen teweeg brengen. Ook dit medicijn speelt een rol bij het tegengaan van epileptische aanvallen.

Hieronder vind je een aantal tips om de klachten van rusteloze benen te verminderen:

• Vermijd cafeïnehoudende producten en alcohol. Deze kunnen ervoor zorgen dat klachten intenser worden en langer aanhouden.
• Neem genoeg vitaminen en mineralen tot je. Een vitaminegebrek kan zorgen voor een onbedwingbare onrust in je benen. Door de oorzaak aan te pakken zullen de symptomen vanzelf verdwijnen. Laat voor de zekerheid één keer in het jaar het ijzergehalte meten.
• Stop met roken
• Zorg voor voldoende, licht intensieve lichaamsbeweging
• Strek de spieren of neem een warme douche of een kruik
• Zorg voor goede stoelen zodat je je benen gemakkelijk kunt bewegen
• Probeer bij lange reizen de aandacht van het vervelende gevoel af te leiden door je te concentreren op een puzzel of boek.

Slaaphygiëne

Omdat het slaaptekort vaak het gevolg is van restless legs én de klachten kan verergeren, is een goede slaaphygiëne belangrijk. Zorg voor:

• Een rustige, comfortabele slaapomgeving
• Een vast slaapritme. Ga elke avond dezelfde tijd naar bed en sta elke ochtend dezelfde tijd weer op