Sarcoïdose

Wat is sarcoïdose?

In het kort:

  • Sarcoïdose is een auto-immuunziekte, waarbij ontstekingen spontaan ontstaan in verschillende organen en weefsels van het lichaam.
  • Sarcoïdose is niet hetzelfde als tuberculose.
  • Als afweerreactie op de ontsteking worden grote hoeveelheden witte bloedcellen aangemaakt die zich ophopen. Deze ophopingen worden granulomen genoemd.
  • De aandoening kan op veel plaatsen optreden, maar vooral in de longen, lymfeklieren, huid, ogen, gewrichten en het Keel-Neus-Oor-gebied.
  • Enkele symptomen van sarcoïdose zijn kortademigheid, hoesten, koorts, reukverlies en concentratieproblemen.
  • Sarcoïodose kan (nog) niet genezen worden, maar de aandoening kan goed worden behandeld.

Over sarcoïdose

Sarcoïdose is een auto-immuunziekte waarbij spontaan ontstekingen ontstaan in verschillende organen en weefsels van het lichaam. Als afweerreactie op de ontsteking worden door het lichaam grote hoeveelheden witte bloedcellen aangemaakt die zich ophopen. Deze ophopingen worden granulomen genoemd. Bij de meeste mensen verdwijnen deze granulomen vanzelf, maar bij sommigen niet. Het aantal granulomen kan stabiel blijven, maar er kunnen ook meer granulomen bijkomen. Ook kan er littekenweefsel ontstaan. Littekenweefsel en veel granulomen kunnen ervoor zorgen dat je organen niet meer goed kunnen werken.

Sarcoïdose, vroeger de ziekte van Besnier-Boeck (-Schaumann) genoemd, kan op heel veel plaatsen in het lichaam optreden maar komt vooral voor in:

  • De longen
  • De lymfeklieren
  • De huid
  • De ogen
  • De gewrichten
  • Keel-Neus-Oor-gebied

Minder vaak komen bijvoorbeeld aantasting voor van:

  • Het hart
  • Het zenuwstelsel

De precieze oorzaak van sarcoïdose is nog niet duidelijk. Onderzoek heeft aangetoond dat erfelijkheid en omgevingsfactoren vermoedelijk een rol spelen. Patiënten zijn bijna altijd tussen de twintig en veertig jaar oud wanneer ze de diagnose sarcoïdose krijgen.

Er zijn wel een aantal stoffen bekend die bij mensen met sarcoïdose kunnen leiden tot een reactie van het afweersysteem:

  • Beryllium
  • Aluminium
  • Titanium
  • Zirconium
  • Glaswol
  • Steenstof
  • Talk
  • Krijt

De symptomen en klachten van sarcoïdose zijn heel verschillend per patiënt. De symptomen van sarcoïdose hangen vooral af van de organen en weefsels waarin de ontsteking aanwezig is of is geweest. Veel voorkomende klachten en verschijnselen zijn:

  • Vermoeidheid
  • Kortademigheid
  • Hoesten
  • Gewrichtsklachten
  • Spierpijn
  • Koorts
  • Bloedneuzen
  • Reukverlies
  • Concentratieproblemen
  • Oogproblemen, zoals uveïtis, droge ogen en branderige ogen
  • Huidletsel (zwellingen en pijnlijke rode of paarse plekken)
  • Hoofdpijn
  • Gewichtsverlies
  • Duizeligheid
  • Neerslachtigheid
  • Slaapproblemen
  • Droge mond
  • Hartklachten of hartritmestoornissen

Deze klachten kunnen ook blijven bestaan als de ontstekingen zelf niet meer aanwezig zijn. De sarcoïdose wordt dan als rustig of inactief aangemerkt terwijl de klachten niet veranderen.

Om de diagnose sarcoïdose te stellen moeten eerst andere aandoeningen zoals tuberculose of longkanker uitgesloten worden. Hiervoor moet je uitgebreid onderzocht worden. Afhankelijk van je klachten, kun je de volgende onderzoeken krijgen alvorens de diagnose sarcoïdose gesteld kan worden:

  • Lichamelijk onderzoek
  • Met bloedonderzoek kan gekeken worden naar het aantal afweercellen in je bloed, maar ook naar je calciumgehalte en je ACE gehalte. Een hoog calciumgehalte kan wijzen op sarcoïdose. Uit je bloedonderzoek kan ook blijken of je organen nog goed werken of niet. Een verhoogd ACE-gehalte kan een indicatie zijn voor de activiteit van sarcoïdose. Dit geldt echter niet voor alle sarcoïdosepatiënten.
  • In je urine kan gekeken worden naar het calciumgehalte.
  • Röntgenfoto of CT-scan. Met röntgenfoto’s of CT-scans kan bepaald worden of er littekenweefsel aanwezig is en kan naar de organen gekeken worden.
  • Een longfunctietest. Een longfunctietest kan laten zien wat je longinhoud is en hoe goed je longen functioneren. Deze zal voornamelijk uitgevoerd worden als er longklachten zijn.
  • Als andere onderzoeken geen uitsluitsel geven, kan je arts besluiten om een klein beetje weefsel weg te nemen. In dit weefsel kan de arts vervolgens zoeken naar granulomen.

Sarcoïdose (voorheen de ziekte van Besnier-Boeck) kan op dit moment niet genezen worden. Omdat sarcoïdose in verschillende organen en weefsels voor kan komen, is de behandeling van iedere patiënt anders. Ook heeft niet elke sarcoïdosepatiënt een behandeling met medicijnen nodig. Behandeling van sarcoïdose is mogelijk met:

  • Corticosteroïden. De corticosteroïden helpen de ontstekingen te onderdrukken. Op de lange termijn kunnen deze geneesmiddelen wel vervelende bijwerkingen hebben. Corticosteroïden kunnen ook in de vorm van zalf (bij huidproblemen) of in de vorm van oogdruppels (bij oogproblemen) worden voorgeschreven.
  • Ontstekingsremmers of NSAID’s. Deze worden voorgeschreven bij pijnklachten in gewrichten en/of spieren. Verder verlagen NSAID’s de koorts.
  • Deze middelen onderdrukken het immuunsysteem (afweersysteem). Ze worden vaak voorgeschreven in combinatie met corticosteroïden om zo de dosis van corticosteroïden te verlagen. Bijvoorbeeld als de corticosteroïden niet goed worden verdragen of te weinig of geen effect hebben.
  • Dit is een relatief nieuw soort middelen dat bepaalde eiwitten in het afweersysteem blokkeert, de zogenaamde cytokines of boodschappereiwitten. Hierdoor wordt het ontstekingsproces direct geblokkeerd. Nadeel van behandeling met deze medicijnen is wel dat ze alleen in gespecialiseerde ziekenhuizen toegediend kunnen worden.
  • Fysiotherapie kan helpen om de conditie zo optimaal mogelijk te houden zodat het uithoudingsvermogen verbeterd.
  • Oefentherapie kan gebruikt worden om het lichaam zo soepel mogelijk te houden. Dit kan je gewrichtsklachten en spierproblemen als gevolg van sarcoïdose verminderen.
  • Als je snel moe bent en vaak kortademig bent, kun je te snel en te oppervlakkig gaan ademen in een poging meer zuurstof binnen te krijgen. Toch is dat niet de juiste manier om te ademen. Bij zogenaamde ademhalingstherapie, leer je op een juiste manier te ademen.
  • Bij pijn en spierproblemen bij oppervlakkige spieren kun je massage ondergaan om de problemen te verminderen.