1. Startpagina SZF
  2. Gezondheidsencyclopedie
  3. S
  4. Smetvrees

Smetvrees

Wat is smetvrees?

Smetvrees is een vorm van een obsessieve compulsieve stoornis. Een obsessieve compulsieve stoornis wordt ook wel een dwangneurose genoemd. Bij een dwangneurose heb je obsessies en compulsies.

Een obsessie is een idee of een gedachte die angst oproept. Een obsessie begint meestal met iets onschuldigs, maar groeit in je gedachten uit tot een ramp. Bij smetvrees bestaat bijvoorbeeld het idee dat je ziek wordt door het aanraken van voorwerpen. Op die voorwerpen zitten namelijk bacteriën. De onschuldige gedachte dat je ziek kunt worden van bacteriën is uitgegroeid tot een constante angst voor ieder voorwerp of object, omdat deze je ziek zouden kunnen maken.

Een compulsie is een dwangmatige handeling om je angst op te heffen. Als je smetvrees hebt, kun je dus regelmatig en grondig schoonmaken. Door schoon te maken verminder je je angst voor bacteriën op voorwerpen en objecten. Ook kun je weigeren om deurknoppen of trapleuningen aan te raken met je handen uit angst om ziek te worden. Je doet de deur dan bijvoorbeeld open met je elleboog.

Omdat smetvrees een dwangneurose is, komt smetvrees vaak voor met andere vormen van dwangneurose. Zowel volwassenen als kinderen kunnen symptomen van smetvrees vertonen. Voor de omgeving is omgaan met iemand die aan smetvrees lijdt zwaar.

De precieze oorzaak voor het ontstaan van smetvrees is niet bekend. Wel zijn er een aantal risicofactoren bekend, die je kans op smetvrees vergroten:

  • Erfelijkheid
  • Lage intelligentie
  • Werkloosheid

Een belangrijk symptoom van smetvrees is de dwang om schoon te maken; de dwang naar hygiëne. Mensen met smetvrees hebben vaak ook een extreme vorm van persoonlijke hygiëne. Je gaat bijvoorbeeld erg vaak onder de douche of wast je handen extreem vaak of grondig.

Als je smetvrees hebt, kun je dwangmatig en grondig schoonmaken. Dit schoonmaken gaat veel verder dan ‘normaal’ schoonmaken. Zo kan het gebeuren dat je na bezoek gehad te hebben eerst alles wat er is aangeraakt gaat schoonmaken. Ook kan het onvoldoende zijn om pannen en borden één keer te wassen en kun je ze meerdere keren wassen voordat je ze weer gaat gebruiken. In andere gevallen kan het gebeuren dat een deel van je huis in je ogen zo vies is geworden dat je er niet meer komt. Sommigen beginnen hun schoonmaakritueel weer van voor af aan als ze gestoord worden.

Het is belangrijk om te beseffen dat er geen sprake is van smetvrees als je graag in een schoon huis woont. Pas als er sprake is van obsessief en compulsief gedrag en als je dagelijkse leven wordt beperkt, kun je spreken van smetvrees. Als je denkt dat je aan smetvrees lijdt, is het belangrijk om contact op te nemen met je huisarts. Deze kan vervolgens hulp inschakelen.

Een behandeling van smetvrees bestaat uit therapie en eventueel ook met medicijnen, als dat nodig is. Smetvrees kan behandeld worden met therapie en eventueel ook met medicijnen als dat nodig is. Als je denkt dat je smetvrees hebt, kun je contact opnemen met je huisarts. Er zijn online ook zogenaamde smetvrees testen, maar hiermee kun je nog niet de diagnose stellen. Een arts is beter in staat om te beoordelen of er sprake is van smetvrees. Als je twijfelt, kun je altijd contact opnemen met je huisarts.

Smetvrees wordt, net als alle vormen van dwangneurose, behandeld met therapie. Bijvoorbeeld door cognitieve therapie, waarbij wordt besproken wat je gedachten en angsten achter je smetvrees zijn. Of door exposure responspreventie. Bij deze therapie maak je onder begeleiding een lijst met alle bestaande dwanghandelingen. Bovenaan komen de handelingen waarvan je de minste angst krijgt als de handelingen niet uitgevoerd kunnen worden. Onderaan komen de handelingen waarvan je de meeste angst zou krijgen als je de handelingen niet uit zou voeren.

Vervolgens zul je met je therapeut afspreken om de bovenste dwanghandeling niet meer uit te voeren. Langzaam ga je steeds meer handelingen achterwege laten, tot alle dwanghandelingen tot het verleden behoren. Ook kan besloten worden om enkele dwangmatige handelingen te laten bestaan, zolang deze je maar niet beperken in je dagelijks leven. Dit klinkt als heel gemakkelijk maar is heel moeilijk af te leren. Tijdens de therapie is het heel belangrijk steun van een vertrouwd iemand te krijgen.

Het kan erg lastig zijn om van je smetvrees af te komen. Als je tijdens je therapie angstig en paniekerig wordt, kan er besloten worden om medicijnen in te zetten. Als eerste zul je angstremmers krijgen om je angst tegen te gaan. Als je ook depressieve gevoelens hebt naast je smetvrees kun je ook antidepressiva voorgeschreven krijgen.