Wat is een speekselsteen?
Om je voedsel te verteren produceer je speeksel en tijdens de productie hiervan kan in zeldzame gevallen een speekselsteen ontstaan. In je mond heb je drie paar speekselklieren (links en rechts) en in de afvoergangen van deze klieren kan zich een steentje vormen ter grootte van 1 mm tot een paar centimeter diameter. De meeste speekselstenen zijn kleiner dan 10 mm. Ze kunnen leiden tot verstopping van de speekselklier, wat pijn en zwelling kan veroorzaken. Speekselstenen komen meestal voor bij mensen boven de 40 jaar.
Oorzaken
De oorzaak van de vorming van speekselstenen is niet bekend. De meeste speekselstenen bestaan voornamelijk uit calcium. De steen kan ontstaan door afzetting van kalkzouten, bijvoorbeeld rond bacteriën of afgestoten epitheelcellen. Patiënten hebben meestal geen afwijkingen in het bloedcalciumgehalte of andere calciumproblemen. Een theorie is dat de speekselstenen ontstaan nadat calciumrijk speeksel een tijd heeft stilgestaan. Dit veroorzaakt een gedeeltelijke afsluiting van de afvoergang, waarna dit kan gaan ophopen.
De meeste speekselstenen vormen zich in de submandibulaire speekselklieren. Deze bevinden zich onder in je mond. Een hypothese is dat dit komt door de opwaartse stroom en het dikkere speeksel dat hier gemaakt wordt. Hierdoor staat het speeksel langer stil en is de kans op speekselstenen in deze klier groter.
Symptomen
Wanneer een speekselsteen de afvoergang van je speekselklier afsluit, zijn de meest voorkomende symptomen zwelling en pijn van de speekselklier. Het speeksel kan niet wegvloeien naar de mond en hoopt zich dus op in de klier. Wanneer je eet of drinkt, wordt de speekselproductie gestimuleerd, waardoor de pijnklachten toenemen. Ongeveer één tot twee uur na de maaltijd worden de klachten weer minder, omdat de speekselklierproductie dan afneemt.
Verder kun je last krijgen van een droge mond, omdat er minder speeksel in je mond loopt. Ook kun je een speekselklierontsteking krijgen, omdat het speeksel slecht kan worden afgevoerd. Dan heb je de hele dag last van pijn. Een ander kenmerk van een speekselklierontsteking is pus uit de afvoergangen dat in je mond loopt, wat een vieze smaak geeft.
Het kan ook zijn dat een speekselsteen helemaal geen symptomen geeft.
Behandeling
Een speekselsteen verdwijnt meestal niet vanzelf en behandeling is dus noodzakelijk. Je arts kan de diagnose stellen door te voelen of door het nemen van een röntgenfoto.
De KNO-arts kan door zachtjes met een dun stomp instrument in het speekselklierkanaaltje te duwen de steen verwijderen. Lukt dit niet, dan kan gebruikgemaakt worden van therapeutische sialendoscopie. Hierbij wordt een zuur dunne endoscoop met camera en licht in het speekselklierkanaaltje gebracht. Twee grijpertjes kunnen de steen vervolgens pakken en verwijderen. Dit gebeurt onder plaatselijke verdoving.
Sinds therapeutische sialendoscopie wordt toegepast, wordt minder vaak gebruikgemaakt van een operatie. Hierop kan wel worden teruggegrepen als de sialendoscopie mislukt. Ook kunnen de steentjes vergruisd worden door ultrageluidsgolven met een shockwave behandeling. De steentjes komen dan meestal vanzelf uit het speekselklierkanaaltje.
Wat kun je zelf doen?
Soms helpt het zuigen op zuurtjes of spoelen met citroenzuur, omdat de speekselklieren dan extra speeksel aanmaken. Het steentje kan dan uitgedreven worden.
Om te voorkomen dat je (terugkerende) speekselstenen krijgt, wordt aangeraden genoeg water te drinken om de vorming van stenen te voorkomen.