Wat is dissociatie?
• Dissociatie is een beschermingsmechanisme dat je in staat stelt om nare ervaringen en de herinneringen daaraan te ontlopen.
• Bij dissociatie zijn bepaalde functies in de hersenen verstoord, zoals het bewustzijn, geheugen of de waarneming van de omgeving.
• Bij het ervaren van onder andere hevige stress of een traumatische ervaring kan dissociatie optreden als vorm van zelfbescherming.
• Dissociatie kan als erg vreemd en eng worden ervaren.
• Als dissociatie langdurig en vaak optreedt als gevolg van traumatische ervaringen wordt er gesproken van een dissociatieve stoornis.
• Symptomen van dissociatie zijn onder andere verwarring en geheugenverlies.
• Lichte dissociatie heeft geen behandeling nodig, een dissociatieve stoornis wel.
• EMDR kan een behandelmethode zijn voor een dissociatieve stoornis.
Over dissociatie
Dissociatie is een beschermingsmechanisme dat je in staat stelt om nare ervaringen en de herinneringen daaraan te ontlopen. Hersenfuncties zoals het geheugen of emoties worden tijdelijk uitgeschakeld waardoor het bewustzijn verandert.
Iedereen ervaart wel eens een lichte vorm van dissociatie, denk aan het hebben van een afgevlakt en wazig gevoel na een aantal nachten slecht slapen, of aan verwarring en vergeetachtigheid tijdens een stressvolle periode.
Dissociatieve stoornis
Als dissociatie gedurende een langere periode of zelfs chronisch optreedt, is er sprake van een dissociatieve stoornis. Een dissociatieve stoornis komt over het algemeen alleen voor bij mensen die ernstige en vaak langdurige traumatische gebeurtenissen hebben ervaren – vaak in de jeugd – zoals mishandeling en/of verwaarlozing. Dissociatie is bijna altijd een bijverschijnsel van een posttraumatische stressstoornis (PTSS). Bij een dissociatieve stoornis wordt het functioneren in het dagelijks leven ernstig beperkt door de symptomen. In de DSM-5 worden vijf dissociatieve stoornissen onderscheiden:
- Dissociatieve amnesie (geheugenverlies): er treden geheugenstoornissen op. Abnormaal geheugenverlies kan optreden als verschijnsel gedurende een beperkte of langere periode.
- Dissociatieve fugue: er is evengoed sprake van geheugenverlies, maar soms ook een verandering van de identiteit waardoor iemand zich niet bewust is van het geheugenverlies. Mensen met dissociatieve fugue bevinden zich soms ineens uren of zelfs dagen later op een andere plek, zonder zich bewust te zijn van hoe ze daar terecht zijn gekomen.
- Dissociatieve identiteitsstoornis (DIS): hierbij zijn er meerdere identiteiten in een persoon aanwezig, gepaard met amnesie.
- Depersonalisatie-/derealisatiestoornis: er is een verstoorde beleving van de realiteit. Dit wordt ervaren als los van de werkelijkheid of jezelf van een afstand bekijken.
- Dissociatieve stoornis niet anderszins omschreven (NAO): een combinatie van dissociatieve verschijnselen die niet gelijk kunnen worden onderverdeeld onder de andere stoornissen. De dissociatieve verschijnselen beperken het leven ernstig.