Verminderde vruchtbaarheid of onvruchtbaarheid kan allerlei verschillende oorzaken hebben. Bij 30% van de koppels ligt de oorzaak bij de man, bij 30% bij de vrouw en bij 30% bij de combinatie van beide partners. In de overige gevallen wordt geen oorzaak gevonden, er is dan sprake van onbegrepen onvruchtbaarheid.
Oorzaken onvruchtbaarheid bij de man
Onvruchtbaarheid bij de man wordt veroorzaakt door een verminderde kwaliteit van zijn zaadcellen. De zaadcellen, ofwel spermacellen, van een man worden continu met miljoenen tegelijk aangemaakt en bewaard in de zaadballen. Om een eicel te kunnen bevruchten, moeten de zaadcellen aan bepaalde voorwaarden voldoen:
- Er moeten genoeg zaadcellen aanwezig zijn
- De zaadcellen moeten een normale vorm en structuur hebben
- De zaadcellen moeten zich goed kunnen voortbewegen
Wanneer de zaadcellen niet voldoen aan één of meer van deze eisen, wordt de vruchtbaarheid van de man al minder.
De kwaliteit van de zaadcellen kan verminderd zijn door genetische oorzaken bij de man. Je kunt bijvoorbeeld denken aan het niet functioneren van de zaadballen of een afsluiting van de zaadleiders. Vaak wordt de kwaliteit van het zaad echter verminderd door schadelijke invloeden van buitenaf. Roken, alcohol, drugs en medicijnen kunnen schade aan de zaadcellen toebrengen. Ook een te hoge temperatuur veroorzaakt schade, bijvoorbeeld tijdens een periode van koorts. Langdurige deelname aan het verkeer, bijvoorbeeld door vrachtwagenchauffeurs, zorgt ook voor een te hoge temperatuur in de zaadballen waardoor de kwaliteit van het sperma omlaag kan gaan. Een andere beroepsgerelateerde oorzaak van slecht zaad is langdurige blootstelling aan schadelijke stoffen en chemicaliën zoals zware metalen en verf. Tevens kunnen bepaalde ziekten en medische behandelingen slecht zijn voor de zaadcellen, zoals het hebben doorgemaakt van de bof en het hebben ondergaan van chemotherapie of bestraling.
Oorzaken
Mogelijke oorzaken van onvruchtbaarheid of verminderde vruchtbaarheid bij de vrouw lopen verder uiteen dan bij de man. Bij een vrouw moet in de eierstok een goede eicel rijpen, die via de eileider naar de baarmoeder vervoerd moet kunnen worden. De baarmoeder moet toegankelijk zijn voor een zaadcel, voldoende opbouw van baarmoederslijmvlies hebben om een innesteling mogelijk te maken en er moet voldoende ruimte zijn voor een foetus om te groeien. Tevens moet de hormoonhuishouding van de vrouw in staat zijn om een zwangerschap in stand te houden. De oorzaak van verminderde vruchtbaarheid bij de vrouw kan dus op verschillende niveaus liggen:
- Het ontbreken van eierstokken of baarmoeder, bijvoorbeeld bij aangeboren afwijkingen als Turner syndroom of androgeenongevoeligheidssyndroom.
- Stoornissen in de menstruele cyclus waardoor er geen eisprong plaatsvindt, bijvoorbeeld bij polycysteus ovarium syndroom, een vervroegde overgang of bij ernstig onder- of overgewicht.
- Verklevingen in de eileiders, bijvoorbeeld na een doorgemaakte chlamydia-infectie.
- Verklevingen in de baarmoeder, bijvoorbeeld na een operatie of abortus.
- Afwijking aan de baarmoeder, bijvoorbeeld een vormafwijking, endometriose of de aanwezigheid van vleesbomen.
- Moeilijk doordringbaar baarmoederhalsslijm waardoor de zaadcel de eicel niet kan bereiken.
- Eén van de belangrijkste oorzaken van onvruchtbaarheid bij de vrouw is een te hoge leeftijd. Een vrouw wordt geboren met een bepaalde hoeveelheid eicellen die gedurende het leven steeds kleiner wordt. Naarmate je ouder wordt, heb je steeds minder kans op een zwangerschap en steeds meer kans op complicaties zoals een miskraam of een aangeboren afwijking bij het kind.
